İnsan Genom Projesi Genel Bilgi
İnsan Genom Projesi Genel Bilgi Kimine göre insanoğlunun uzaya çıkışından daha büyük bir adım, kimine göre yaşamın gizinin keşfi, kimine göre tedavisi mümkün olmayan hastalıkların çözümü…İnsan Genom Projesi (İGP); insanın tüm kalıtsal materyalinin şifresinin çözümlenmesini ifade etmektedir. Bu kalıtsal materyalin yani DNA'nın (Deoksiribonükleik asit) şifresi dört bazın (A= Adenin, T= Timin, C= Sitozin, G= Guanin) rastgele bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Yan yana gelen bu bazlar aynı zamanda karşılıklı eşleşerek DNA’nın ikili sarmal yapısını oluşturur. Vücudun tüm fonksiyonları DNA sarmalındaki anlamlı baz dizilerinden (gen) köken alan proteinlerle yapılır. İGP, 1989 yılında Amerika’da bir grup bilim adamının insan genomunda yer alan proteini kodlayan (ekzon) ve kodlanmayan (intron) bölgelerin baz dizilerinin bulunması amacıyla başlattıkları bir projedir. Bu amaçla oluşturdukları organizasyon (HUGO- Human Genom Organization), Amerikan Enerji Ajansı (DOE) ve Ulusal Sağlık Enstitüsünün (NIH) desteğiyle kurulmuş ve 1990 yılında projeye resmi bir nitelik kazandırılmıştır. Tüm insan genomunun baz dizisinin ortaya konmasını amaçlayan projeye kısa zamanda, İngiltere, Fransa, Almanya, Japonya, Rusya, Çin, Kanada’nın da içinde yer aldığı 18 ülke, birçok gönüllü kuruluş ve özel firmalar destek vermiş ve günümüzde binlerce bilim adamının çalıştığı uluslar arası bir proje halini almıştır. Bu proje Celera, IBM, Compag, Dupond, Sanger gibi dünyanın büyük şirketlerinin de katılımıyla her yıl 200 milyon dolar bütçeyle desteklenmiştir. Haziran 2000 itibariyle biten insan genom dizisi taslağı, Şubat 2001 yılında kamuoyuna duyuruldu ve Nisan 2003’te tamamlandı. İnsan genomunun dizisinin elde edilmesi önemli bir kilometre taşı olmakla birlikte, bunun işlevinin tam olarak anlaşılabilmesi daha uzun zaman alacaktır. Çünkü ortaya çıkacak bilgiler, işlenmesi gereken “ham” bilgiler olacaktır. Bunların işlenmesi, yani hangi genlerin hangi kalıtsal özelliklerle ya da hastalıklarla ilişkili olduğunu bulma işi genin ifadesinin (protein sentezi) anlaşılmasıyla mümkün olacaktır. Buda daha uzun ve komplike çalışmaları içeren bir süreci kapsamaktadır. Bununla birlikte şimdi elde edilen veri tabanıyla bile birçok hastalığın (Nörofibromatozis Tip1 ve Marfan Sendromu2) kromozomlar üzerindeki yerleşimi ve dizisi saptanmıştır. Yani genomik tıp birçok hastalığın tanı ve tedavisine umut getirecektir. İGP kapsamında birçok mikroorganizma, hayvan ve bitkinin (özellikle tarımsal bitkiler) genomlarının haritalanması ve dizi analizleri yapılmaktadır. Örneğin mikroorganizmaların genomunun dizilenmesi infeksiyon hastalıklarının tanı ve tedavisinde yeni olanaklar sağlarken diğer yandan tarımsal bitkilerin dizi analizi de gen aktarımlı, doğal olmayan ürünlerin geliştirilmesini gündeme getirmiştir. Moleküler mekanizmalar açıklandıkça ilaç teknolojisi değişecek ve metabolizmanın işlevini etkileyecek moleküller hücreye sentezlettirilerek veya özel taşıyıcı moleküller aracılığıyla spesifik olarak hücreye verilerek tedavi protokolleri uygulanabilecektir. |